Na korte tijd de M.U.L.O. in Bolsward te hebben bezocht maakt Hans de Jong de overstap naar het gymnasium. Op dat moment, september 1920, is er in Leeuwarden nog geen gymnasium. Hans moet daarvoor dan naar Groningen. Al in 1909 is in Groningen een gymnasium van Protestants-Christelijke signatuur opgericht: Het Willem Lodewijk Gymnasium. In dat jaar worden ook de eerste leerlingen ingeschreven. De lessen worden gegeven in een gebouw aan de Oosterstraat, een zijstraat van het Martiniplein. Hans komt op die school in de eerste klas en verhuist naar Groningen. Zijn kostadres in Groningen is vanaf 6 september 1920 Heereweg 13, waar hij boven bakkerij Drewes woont.
In een krantenbericht van de Leeuwarder Courant op 12 juli 1920 staat vermeld, dat “voor de 1ste klasse van het Willem Lodewijk gymnasium te Groningen is geslaagd H. de Jong te Burgwerd”. Aannemelijk is dat dit het resultaat is van een toelatingsexamen.
In het gebouw van het Willem Lodewijk Gymnasium, aan de Verzetsstrijderslaan 220 in Groningen, is op 5 mei 1946 een gedenksteen in de vorm van een muurschildering onthuld. Op deze gedenksteen staan de namen van 19 oud-leerlingen, die in de oorlog zijn omgekomen. Daarop ontbreekt de naam van Hantje de Jong.
Leeuwarden
Op 15-jarige leeftijd gaat hij naar het dan net opgerichte Gereformeerd Gymnasium in Leeuwarden. Dit gymnasium start op 1 september 1921 met 2 klassen. Het is sinds de oprichting, nu bijna 100 jaar later, nog altijd gehuisvest in het gebouw aan de Gymnasiumstraat in Huizum. In 1996 is de naam van de school gewijzigd in Christelijk Gymnasium Beyers Naudé. De foto hieronder toont de hoofdingang van het gymnasium. In de hal van de school aan weerszijden van de hoofdingang zijn twee muurschilderingen aangebracht. Zie Monumenten.
Op het gymnasium in Leeuwarden komt Hans bij aanvang van het cursusjaar 1921/1922 in de tweede klas. Hij neemt zijn intrek bij oom en tante Sybrandy in Leeuwarden in de Claes Bokkes Balkstraat. Tante Fokeltje Sybrandy is een zus van zijn moeder Aagje Feitsma. Het kostgeld bedraagt 𝑓 55,- per maand.
Als aankomend student heeft Hans nog niet veel te besteden:
Ongeveer eenmaal per maand gaat hij naar zijn ouders in Burgwerd. Daarvoor reist hij dan met de autobus, hoewel hij de afstand (30 km) ook regelmatig per fiets doet. ‘s Zondags bezoekt hij, als hij niet naar Burgwerd gaat, de kerkdiensten in de Leeuwarder Koepelkerk, ’s morgens om 10 uur en ’s middags om 5 uur. Hij is een trouwe kerkganger en gaat vaak samen met een van zijn klasgenoten Douwe Buwalda of Jan Mulder. In het weekend maar ook doordeweeks gaat hij regelmatig op bezoek bij een van z’n vrienden c.q. klasgenoten of op familiebezoek. Verder is hij lid van de Jongelingsvereeniging, die wekelijks bijeenkomt.
Burgwerd
In de vakanties is hij meestal te vinden op de ouderlijke boerderij in Burgwerd. Hans is een echte natuurliefhebber. Geen wonder als je zoals hij opgroeit op de boerderij. De boerderij ligt in een buurtschap (Hemert) midden in het weidegebied van Friesland tussen Bolsward en Harlingen. Rondom de boerderij kijk je zo ver je oog het toelaat in de zomer over de groene en bloeiende vlakte met grazende koeien en schapen, in de winter de lege kale weilanden met soms de bevroren vaarten en in de verte de kerktorens van de naburige dorpen afgetekend tegen de heldere lucht. Bij nacht langs de horizon in noordelijke richting de oplichtende vuurtorens van de Waddeneilanden.
In het voorjaar is Hans, wanneer hij thuis is, vaak in de weilanden te vinden. Hij is een fervent eierzoeker. Vaak trekt hij er dan met een van zijn jongere broers op uit en meestal levert dat een aantal kievitseieren op of het ei van een tureluur. Is hij in Leeuwarden, dan loopt hij geregeld langs de poelier om te kijken hoeveel kievitseieren er (al) worden aangeboden. Voor Hans is dat een peiling van de vordering van het voorjaar. Uit een aantekening van hem op 1 April 1924: “Bij poelier De Jong lagen 27 kievitseieren, wel een bewijs dat de lente nog niet vlug komt.” Hij is in zijn element als er ijs in de vaarten ligt maar ook als de voorjaarszon steeds sterker wordt en de naderende zomer aankondigt.
Gymnasiasten-leven
De resultaten van de studie op het gymnasium zijn wisselend. De tweede klas wordt met een goed resultaat afgesloten en Hans wordt bevorderd naar klas III. Het is echter wel een voorwaardelijke bevordering. Struikelblokken zijn de oude talen Grieks en Latijn. Uiteindelijk wordt hij hij niet bevorderd naar klas IV. Daarna gaat het met de studie bergopwaarts.
Tijdens de gymnasiumjaren ontwikkelt zich ook zijn culturele belangstelling, vooral op muzikaal gebied. Concerten die hij o.a. bezoekt, als hij in de derde klas zit:
- Uitvoering van het Oratorium “Das Lied von der Glocke” in de Harmonie door Euphonia o.l.v. dirigent R. Beintema.
- Het 3e abonnementsconcert in de Harmonie met de Hongaarse violist J. Szigeti.
- Concert van de Muziekveereniging Lijempf te Leeuwarden op Hemelvaartsdag 1924 in de Prinsentuin.
- Orgelconcerten.
Verder is hij geabonneerd op een serie winterlezingen, waar maatschappelijke, politieke en theologische onderwerpen worden behandeld.
Hans staat in 1924 ook aan de wieg van de Christelijke Gymnasiastenclub “Meden agan”, d.w.z. “niets teveel”. Hij maakt hiervan melding in zijn dagboek, zie foto hieronder. Vanaf de oprichting is Hans lid van het bestuur.
In juni 1927 slaagt Hans voor zijn eindexamen Gymnasium B. Van de 12 kandidaten slagen er 9 voor Gymnasium A, 2 voor Gymnasium B, terwijl er 1 kandidaat wordt afgewezen. De vermelding in de Leeuwarder Courant is van 29 Juni 1927.
Wommels
In diezelfde zomer van 1927 is de familie De Jong op 19 mei verhuisd van Burgwerd naar het 5 kilometer verderop gelegen Wommels. Vader Tjeerd de Jong heeft daar op 1 april 1926 een boerderij gekocht aan de Bolswarderweg 144. Op het moment van verhuizen zijn de twee oudste zoons, Arend en Ruurd, al getrouwd en wonen niet meer bij hun ouders. De opvolgende broers Foppe en Jelle blijven in Burgwerd achter en nemen de pachtboerderij van hun vader over. De jongste vijf kinderen (Hans, Gerbrig, Siebren, Trienus en Piet) verhuizen met hun ouders mee naar Wommels. Van die vijf is Hans dan de oudste (21 jaar) en Piet de jongste (10 jaar). Vanuit Wommels vertrekt Hans na de zomervakantie naar Amsterdam, waar hij zich inschrijft aan de VU als student Theologie.
